درمان شناختی رفتاری (CBT) نوعی روان درمانی است که به بیماران کمک می کند تا افکار و احساساتی که رفتارها را تحت تاثیر قرار می دهند، درک کنند. درمان شناختی رفتاری، معمولاً برای درمان طیف گسترده ای از اختلالات، از جمله فوبیا، اعتیاد، افسردگی و اضطراب استفاده می شود. درمان شناختی رفتاری، عموما کوتاه مدت است و هدف آن، کمک به افرادی است با مشکل خاصی دست و پنجه نرم می کنند. در طول دوره درمان در کلینیک روانشناسی افراد یاد می گیرند که چگونه الگوهای فکری مخرب یا پریشانی که بر رفتار و احساسات، تاثیر منفی می گذارند، را شناسایی کرده و تغییر دهند.
مفهوم اصلی که در پسِ درمان شناختی رفتاری CBT نهفته است، این است که افکار و احساسات ما نقش بنیادی در رفتار ما ایفا میکنند. مثلاً، فردی که زمان زیادی را صرف فکر کردن درباره سقوط هواپیما، سوانح باند فرودگاه و سایر بلایای هوایی می کند، احتمالاً از سفر هوایی اجتناب خواهد کرد که این فرد به کمک تکنیک های طرحواره درمانی این طرز فکر خود را تغییر خواهد داد. اگر در زمنیه درمان شناختی رفتاری نیاز به مشاوره دارید می توانید فرم زیر را پر کنید و یا با کینیک روانشناسی ایران مستقیما در ارتباط باشید.
هدف از درمان شناختی رفتاری، این است که به بیماران آموزش داده شود که با اینکه نمی توانند تمام جوانب جهان اطراف خود را کنترل کنند، اما می توانند نحوه تفسیر و برخورد با چیزهایی که در محیط آنها وجود دارد را کنترل نمایند.در سال های اخیر، درمان شناختی رفتاری در بین افرادی که به دنبال سلامت روان هستند، و همچنین در بین متخصصین درمان، محبوبیت فزایندهای پیدا کرده است. از آنجا که CBT، معمولا یک درمان کوتاه مدت است، اغلب ارزانتر از سایر درمانها می باشد. CBT از لحاظ تجربی نیز تایید شده است، و به طور مؤثری به بیماران کمک می کند تا بر طیف گسترده ای از رفتارهای ناهنجار، غلبه کنند.
اضطراب، افسردگی، فوبیا، استرس، اختلال وسواس، اختلال پس از سانحه و اختلال دو قطبی از جمله بیماری هایی هستند؛ که به کمک رفتار درمانی شناختی درمان می شوند. سی بی تی همچنین می تواند در درمان اختلالات خشم یا خود کم بینی و حتی مشکلات جسمی مشابه خستگی و دردهای مزمن نیز کمک کننده نقش داشته باشد.
CBT به فرد کمک می کند تا بتواند مسائلی را به که موجب برهم خوردن تعادل رفتاری می شود را شناسایی کند. طی روند درمان، درمانگر کمک می کند تا مشکل بزرگ شما را به بخش های کوچکتری تقسیم بندی کند و به شما نشان می دهد که هر کدام این فاکتور ها چه اثری بر شما گذاشته اند.
مثلا اگر مشکل شما مربوط به یک حادثه و موقعیت ناگوار باشد که در مسیر زندگی شما اتفاق افتاده است. بر این اساس در قسمت های مختلف ذهن فرد تغییرات ایجاد کرده و در نتیجه آن اندیشه، احساسات فیزیکی و طرز برخورد شما با این مشکلات را در ذهن شما تغییر دهد. در نتیجه اثر گذاری هر یک از این فاکتورها بر ذهن فرد در نهایت تغییر و تحول در ذهن و احساسات فرد به وجود می آید.
یکی از اهداف اصلی درمان شناختی رفتاری، شناسایی و تغییر خطاهای شناختی است؛ افکاری که می توانند مشکلات عاطفی، افسردگی و اضطراب را تشدید کنند. این افکار منفی، خود به خود پیش می روند، به عنوان حقیقت پذیرفته می شوند، و روی حالت فرد، تاثیر منفی می گذارند.
بیماران از طریق فرایند درمان شناختی رفتاری CBT، این افکار را بررسی می کنند و ترغیب می شوند تا به واقعیتی بنگرند که این افکار را پشتیبانی یا رد می کند. افراد با انجام این کار، قادرند نگاه دقیقتر و واقع گرایانه تری به افکاری داشته باشند که در حس اضطراب و افسردگی آنها نقش دارند. افراد با شناخت افکار منفی و غالباً واهی که احساسات و خلق و خوی آنها را تضعیف می کنند، می توانند در الگوهای تفکر سالم شرکت کنند.
بر اساس گزارش انجمن روان درمانی شناختی و رفتاری بریتانیا، روان درمانی شناختی و رفتاری، درمان هایی هستند که مبتنی بر مفاهیم و اصول حاصل از مدلهای روان شناختی احساس و رفتار انسان می باشند. این درمان ها شامل طیف وسیعی از رویکردهای درمانی برای اختلالات عاطفی، همراه با زنجیرهای از روان درمانی فردی ساختاری تا موضوعات خودیاری است.
انواع خاصی از رویکردهای درمانی وجود دارند که زیرمجموعه درمان شناختی رفتاری CBT هستند، و مرتباً توسط متخصصین سلامت روان مورد استفاده قرار می گیرند. نمونه هایی از این رویکردها عبارتند از:
این نوع CBT، بر مبنای شناسایی و تغییر باورهای غیر منطقی است. فرآیند REBT، شامل شناسایی باورهای اصولاً غیر منطقی، به چالش کشیدن این باورها و در نهایت یادگیری نحوه تشخیص و تغییر این الگوهای فکری است.
این نوع درمان، بر مبنای شناسایی و تغییر الگوهای تفکر نادرست یا در هم ریخته، پاسخ های احساسی و رفتارها است.
این نوع CBT بر این مبنا است که مسائل روان شناختی را باید با بررسی هفت وجه مختلف اما متضاد، درمان کرد؛ این هفت وجه عبارتند از رفتار، تأثیر، حس، تصورات، شناخت، عوامل بین فردی و ملاحظات دارویی بیولوژیکی.
این نوع درمان شناختی رفتاری، به الگوهای تفکر و رفتارها می پردازد و شامل استراتژی هایی مانند تنظیم هیجان و ذهن آگاهی است.
با اینکه هر نوع درمان شناختی رفتاری، رویکرد منحصر به فرد خودش را دارد، اما هر کدام از آنها به الگوهای فکری اصلی که موجب روان پریشی می شوند می پردازد.
افراد، اغلب دچار افکار یا احساساتی می شوند که این افکار و احساسات به باورهای اشتباه قوت می دهند. چنین باورهایی می تواند سبب بروز رفتارهای مشکل سازی شود که این رفتارها می توانند بسیاری از قسمت های زندگی را تحت تاثیر قرار دهند، مانند خانواده، روابط عاشقانه، کار و دانشگاه.
به عنوان مثال، فردی که از عزت نفس پایین رنج می برد، ممکن است افکار منفی در مورد تواناییها و ظاهر خودش داشته باشد. به موجب این الگوهای تفکر منفی آن فرد ممکن است از پذیرفتن موقعیت های اجتماعی دوری کند و یا فرصتهای پیشرفت در محل کار یا در مدرسه را از دست بدهد.
به منظور مبارزه با این افکار و رفتارهای مخرب، یک درمانگر شناختی، ابتدا به بیمار کمک می کند تا باورهای مشکل ساز را شناسایی کند. این مرحله، که به تجزیه و تحلیل عملکردی معروف است، برای یادگیری اینکه چقدر افکار، احساسات و موقعیتها میتوانند در رفتارهای ناهنجار نقش داشته باشند، مهم است. این فرایند می تواند دشوار باشد، به خصوص برای بیمارانی که با خود اندیشی می جنگند، اما در نهایت منجر به خودیابی و بینش هایی می شود که بخش مهمی از روند درمان هستند.
لطفاً این مقاله را بخوانید: وقتی به روانشناس مراجعه می کنم چه اتفاقی می افتد؟ (اگر می خواهید از جلسات رواندرمانی خودتان نتیجه بگیرید به این 7 نکته کلیدی توجه کنید.)
بخش دوم این درمان، بر رفتارهای واقعی تمرکز دارد که در این مشکل دخیل هستند. بیمار، شروع به یادگیری و تمرین مهارتهای جدیدی میکند که بعداً می تواند از آنها در شرایط واقعی استفاده نماید. مثلاً، فردی که از اعتیاد به مواد مخدر رنج می برد، شروع به تمرین مهارتهای جدیدی برای مقابله با اعتیاد می کند، و با روش هایی آشنا می شود تا هنگام مواجهه با موقعیت های اجتماعی که می توانند باعث برگشت آن حالت (اعتیاد) شوند، از آنها دوری یا با آنها مقابله کند.
در اغلب موارد، CBT یک فرایند تدریجی است که به فرد کمک می کند تا گامهای تصاعدی به سوی تغییر رفتار بردارد. کسی که از اضطراب اجتماعی رنج می برد، ابتدا خودش را در یک وضعیت اجتماعی اضطراب آور تصور می کند. در مرحله بعد، بیمار، شروع به گفتگو با دوستان، خانواده و آشنایان می کند. به پیشروی به سمت یک هدف بزرگتر، به نظر می رسد که این فرآیند، زیاد دلهره آور نیست و رسیدن به اهداف ساده تر می شود.
در طول فرایند درمان شناختی رفتاری CBT، درمانگر، نقش بسیار فعالی دارد. CBT بسیار هدفمند و متمرکز است، و بیمار و درمانگر، با هم به عنوان همکار کار می کنند تا به اهداف متقابل برسند. درمانگر معمولاً جزئیات فرآیند را توضیح میدهد و اغلب به بیمار، تکالیفی داده می شود تا آنها را برای جلسه بعدی تکمیل کند. این درمان می تواند به عنوان یک درمان موثر کوتاه مدت مورد استفاده قرار گیرد و به بیمار کمک کند تا با یک مشکل بسیار خاص مقابله نماید.
درمان شناختی رفتاری، برای درمان افرادی استفاده شده است که به طیف وسیعی از اختلالات مبتلا هستند که این اختلالات عبارتند از:
CBT یکی از تحقیقاتی ترین انواع درمانها است، بخشی از آن هم به این دلیل است که این درمان روی اهداف بسیار خاص تمرکز دارد و نتایج آن را می توان نسبتا راحت اندازه گیری کرد.
در مقایسه با روان درمانی مبتنی بر روانکاوی، که افراد را به سمت خودکاوی بی انتها تر تشویق می کند، درمان شناختی رفتاری اغلب برای افرادی مناسب تر است که با یک رویکرد ساختاری و متمرکز، ارتباط بهتری برقرار می کنند؛ رویکردی که در آن، درمانگر اغلب نقش تعلیمی دارد. با این حال، برای اینکه CBT موثر باشد فرد باید آماده باشد و تمایل داشته باشد که وقت و تلاش خود را صرف تجزیه و تحلیل افکار و احساسات خود کند.
این خود تحلیلی و تکالیفی می تواند برای فرد دشوار باشد، اما یک راه عالی برای یادگیری بیشتر در مورد این موضوع این است که چگونه حالات داخلی بر رفتار بیرونی تاثیر می گذارند.
همچنین این درمان برای افرادی مناسب است که به دنبال یک درمان کوتاه مدت برای انواع خاصی از تنش های احساسی هستند که در آنها لزوما از داروهای روانگردان استفاده نمی شود. یکی از بزرگترین مزایای این درمان این است که به بیماران کمک می کند تا مهارت های مقابله ای، که هم می توانند در زمان حال و هم در آینده مفید باشند را یاد بگیرند.
در ابتدا، برخی از بیماران اذعان دارند که با اینکه آنها تشخیص می دهند که برخی از افکار آنها منطقی یا سالم نیستند، اما آگاهی از این افکار، نمی تواند باعث شود که تغییر آنها آسان گردد. CBT به اندازه رویکردهای دیگر مانند روان درمانی وابسته به روانکاوی بر روی مقاومت ناخودآگاه در برابر تغییرات تمرکز نمی کند.
لازم است توجه داشته باشیم که CBT فقط شامل شناسایی این الگوهای فکری نیست؛ این درمان بر استفاده از طیف وسیعی از استراتژی ها تمرکز دارد تا به افراد کمک کند که بر این افکار غلبه نمایند. این استراتژی ها می توانند شامل رویدادنگاری، نقش گذاری، تکنیکهای آرام سازی و حواس پرتی های ذهنی باشند.
زمانی که فرد در ذهن خود طرز فکر مضر و غیر مفیدی را داشته باشد دائما به خاطر این افکار آزار می بیند. اگر فرد به جای بهره گیری از راهکارهای موثر به سراغ بهره گیری از یک سیکل معیوب برود در نهایت موجب شکل گیری افکار منفی و غیر واقعی در ارتباط با خود و اطرافیانش می شود. این افکار با حس اضطراب، سردرگمی و افسردگی نیز همراه می شود.
در روش رفتار درمانی شناختی به فرد کمک می شود تا سیکل های معیوب را بشکند و به سراغ حل مسئله از راه روش های سالم و مفید برود. برای این منظور 5 فاکتور موقعیت نامناسب، احساسات نا سالم، تغییرات جسمانی آزار دهنده و رفتارهای مضر مورد بررسی قرار می گیرند. تغییر در هر یک از این عوامل میتواند تاثیر شگفت انگیزی در روند درمان بگذارد.
بسته به شرایط هر فرد روان درمان گر مشخص می کند که درمان بین 5-20 جلسه برگزار شود. زمان هر جلسه باید به صورت منظم بوده و هر دو هفته یک بار برگزار شود. مدت زمان تقریبی هر جلسه بین 40-60 دقیقه است.
در جلسات ابتدایی دوم تا هفتم روان درمانگر بررسی می کند که آیا این روند درمانی برای شما موثر است یا خیر. میزان تحمل شما برای گزینش این روش درمانی را مورد ارزیابی قرار می دهد.
اگر چه رفتار درمانی شناختی غالبا بر مبنای مشکلات پیش می روند؛ اما گاهی نیاز است تا در ارتباط با گذشته نیز سوالاتی پرسیده شود. بسته به انتخاب و شرایط بیمار روند درمان می تواند كوتاه مدت، طولانی و یا متوسط پیش برود. در ارتباط با موضوعات مورد بررسی در هر جلسه شما می توانید با درمانگر خود به نتیجه برسید.
خانم مریم فیاض
خانم مریم فیاض از جمله قوی ترین روانشناسان بالینی ماست. سالها حضور ایشان در بیمارستان روزبه و بخش های متعدد مراکز درمانی اعصاب و روان، از ایشان یک روانشناس بالینی قدرتمند و کاردان سخته است و باعث شده است که ما با خیال راحت کیس های شدید را به ایشان ارجاع بدهیم.
خانم مهتاب کرج آبادی
خانم مهتاب کرج آبادی از همکاران قوی کلینیک ایران است. در طول این 3 سال همکاری حرفه ای، همواره یکی از متعهد ترین و دلسوزترین روانشناسان بالینی ما بوده است. تخصص ویژه ی ایشان به عنوان روانشناس بالینی خوب در تهران، درمان اختلالات اضطرابی و اختلالات خُلقی است. اگر به دنبال یک روانشناس بالینی خوب، دلسوز و پیگیر هستید مهتاب کرج آبادی گزینه ی پیشنهادی ماست.
در این مطلب به طور کامل انوع روش های درمان شناختی رفتاری را برای شما عزیزان شرح دادیم. شما برای دریافت مشاوره و تعیین وقت می توانید با مرکز تخصصی کلینیک ایران در ارتباط باشید تا بهترین خدمات را دریافت کنید.
4 Comments
مشاوره قبل از ازدواج دارید؟
بله، در محموعه تخصصی کلینیک ایران بهترین مشاوران روانشناسی ازدواج آماده خدمت رسانی به شما می باشند.
ببخشید مشکل من اینه خیلی درونگرام و واقعا توی جمع های شلوغ اذیت میشم باید به روانشناس مراجعه کنم ؟
نمیتونم با کسی هم توی جمع ارتباط برقرار کنم
شما می توانید با مراجعه روانشناس و شرکت در جلسات روانشناسی فردی این مشکل را به راحتی حل کنید و اعتماد به نفس کافی برای صحبت کردن در جمع را به دست آورید.