منظور از حرفه مددکاری اجتماعی چیست؟

با توجه به آخرین تعریف فدراسیون بین المللی مددکاری اجتماعی در سال 2014:

  • مددکاری اجتماعی، یک حرفه مبتنی بر عمل و یک رشته ی دانشگاهی است که توسعه و تغییر اجتماعی، انسجام اجتماعی، و توانمندسازی و آزادی افراد را ارتقاء می دهد.
  • اصول عدالت اجتماعی، حقوق بشر، مسئولیت جمعی و احترام به تفاوت ها در مددکاری اجتماعی در مرکزیت قرار دارند.
  • مددکاری اجتماعی، با تکیه بر نظریات مددکاری اجتماعی، علوم اجتماعی، علوم انسانی و دانش بومی، افراد و ساختارها را در مقابله با چالشهای زندگی و ارتقاء رفاه و بهزیستی درگیر می کند.

همچنین با توجه به تعریف انجمن مددکاران اجتماعی کانادا، در سال 2017:

  • مددکاری اجتماعی حرفه ای است که به مسائل افراد، خانواده ها، گروهها و جوامع می پردازد تا آسایش فردی و جمعی آنها را ارتقا بخشند.
  • هدف مددکاری اجتماعی کمک به افراد است تا مهارتها و توانایی هایشان را در راستای استفاده از منابع خود و جامعه افزایش دهند، تا بتوانند مسائل و مشکلات خود را حل کنند.

مددکاران اجتماعی این اقدامات را با چه روشهایی انجام می دهند؟

مددکاری اجتماعی فردی:
مددکاری اجتماعی فردی هنری است که دانش و معلومات مربوط به علم و روابط انسانی و مهارت در ایجاد رابطه را به کار می برد تا استعدادهای نهفته افراد را برانگیزاند و منابع اجتماعی متناسب و مرتبط را فعال سازد تا سازگاری بهتری بین مراجع و محیط وی ایجاد گردد. در این روش فرد و خانواده وی خدمت می گیرند. (Bowers,1950 ص 127 به نقل از موسوی چلک 1383)

مددکاری اجتماعی گروهی:
در این روش مددکار اجتماعی به افراد کمک می کند تا از طریق تجربه گروهی هدفمند، عملکرد اجتماعی خود را بهبود بخشند و با مسائل فردی، گروهی یا اجتماعی خود بهتر سازگار شوند. (Marjorie Murphy, 1959)

مددکاری اجتماعی جامعه ای:
در این روش مردم یک منطقه یا اعضای جوامع محروم و به حاشیه رانده شده، دریافت کننده خدمات هستند. هدف این خدمات افزایش قدرت و تاثیرگذاری این مردم بر تصمیم گیری عمومی و مرتبط با ایشان است تا در نهایت منجر به دسترسی بیشتر این افراد به شغل، آموزش، پول و منابع اجتماعی شود. ( ENCYCLOPEDIA OF SOCIAL. WORK-20TH EDITION- 2013)

مدیریت سازمان رفاهی:
در این روش مددکاران اجتماعی به اداره امور موسسات رفاه و خدمات اجتماعی، سازمان بخشی آنها و تحت نظم و قاعده درآوردن فعالیتها و برنامه های خود در این موسسات می پردازند و با استفاده از یافته های سازمانی، مدیریت و علوم اداری شیوه های مناسب برای ارائه خدمات حرفه ای خود اتخاذ می کنند. (خاکساری ، 1372ص97-98).

تحقیقات اجتماعی:
در این روش مددکاران اجتماعی با انجام پژوهش علمی و روشمند و ایجاد شواهد و مستندات علمی مورد نیاز مداخلات، به بهبود وضع مراجعان کمک میکنند. انواع مطالعات زمینه ای، نیازسنجی، مداخلهای و اثربخشی توسط مددکاران اجتماعی صورت می گیرد.

مدیریت مورد در مددکاری اجتماعی:
علاوه بر طبقه بندی بالا، یکی از رویکردهای نسبتا نوین خدمت دهی توسط مددکاران اجتماعی در جهان مدیریت مورد است:

  • مدیریت مورد شیوه ای از خدمت‌رسانی است که از طریق آن مددکار اجتماعی، نیازهای مراجع و خانواده را با مشارکت مراجع ارزیابی کرده و سپس مجموعه ای از خدمات گوناگون را برای مراجعین ویژه و دارای نیازهای خاص، طراحی و هماهنگ می کند و همچنین به پایش و ارزیابی آن می پردازد.
  • مددکاران اجتماعیِ مدیر مورد، هم وضعیت زیستی، روانی و اجتماعی مراجعین و همچنین وضعیت نظام اجتماعی را مخاطب قرار می دهند، لذا مدیریت مورد در مددکاری اجتماعی هم ماهیتی خرد دارد، هم کلان.
  • مددکاری اجتماعی مدیر مورد در تمام این فرایند از ارزیابی اولیه تا ارزشیابی اثربخشی مداخلات، از همکاری تیم متخصصان بهره میبرد. در واقع وی به عنوان یک تسهیلگر مهم میان عناصر مختلفِ مراجع، خانواده، ارائه دهندگان خدمات، تیم متخصصان و جامعه فعالیت می کند.

تفاوت مددکاران اجتماعی با مشاوران و روانشناسان بالینی در چیست؟

از مهمترین تفاوتهای موجود میان حرفه مددکاری اجتماعی با مشاوره و روانشناسی بالینی می توان به نکات زیر اشاره کرد:

  • در مددکاری اجتماعی، ريشه مشكل در سيستم ها، نهادها و يا ساختار اجتماعي است، به عبارت ديگر مشكل در محيط اجتماعی و يا تعامل بين فرد و اجتماع است. اما در سایر حرفه ها، مشكل عمدتا در درون فرد و ارتباطش با دیگران است.
  • در مددکاری اجتماعی، هدف تغيير در خود فرد، یا محيط اجتماعی وی، یا تغيير در رابطه بين اين دو یا تغيير در موقعيت اجتماعی فرد و یا ترکیبی از این موارد است. اما در سایر حرفه ها عمدتا هدف تغيير در فرد و تغيير در ساختار روانی او است.
  • مددکار اجتماعی، در فرایند مداخله نقشهای مختلف مدافع، آموزش دهنده، راهنما، رابط، میانجی، تامين كننده امكانات و.. را بر عهده میگیرد اما سایر حرفه ها، عمدتا نقش درمانگر، راهنما و مشاور را برعهده دارند.
  • مددکاران اجتماعی علاوه بر روشهای فردی و گروهی که مشاوره و روانشناسی بالینی هم وجود دارد از روش جامعه ای برای حل مسائل و مشکلات مراجعان خود در بستر جامعه استفاده می کنند.

حوزه فعالیت حرفه مددکاری اجتماعی کجاست؟

امروزه در تمام بسترهایی که انسانها در سنین و شرایط مختلف حضور دارند، مددکاری اجتماعی همچون سایر حرفه های خدمت رسان به انسان حضور دارند تا خدمات روانی اجتماعی مورد نیاز را در اختیار افراد، گروه ها و اجتماعات قرار دهند:

  • مراکز خدمات رفاهی و اجتماعی دولتی و غیردولتی
  • مراکز بهداشتی درمانی
  • مراکز توانبخشی و بازتوانی
  • مراکز و کلینیک های تخصصی مشاوره
  • روانشناسی و مددکاری اجتماعی
  • مدارس
  • دانشگاه ها
  • صنایع
  • کارگاهها و کارخانه ها
  • ادارات، سازمانها و شرکتها
  • و …

ما در کلینیک مددکاری اجتماعی ایران چه خدمات مددکاری اجتماعی ارائه می دهیم؟

کلینیک مددکاری اجتماعی ایران، به عنوان یکی از باسابقه ترین کلینیک های مددکاری اجتماعی در کشور در حوزه های مختلف مددکاری اجتماعی سابقه فعالیت و ارائه خدمات دارد:

مددکاری اجتماعی فردی:
به واسطه عقدقرارداد و تفاهمنامه با سازمانهای مختلف بین المللی، دولتی و غیردولتی، پرونده تخصصی برای افراد تشکیل شده و مداخلات تخصصی فردی توسط کارشناسان آموزش دیده کلینیک و با رویکرد مدیریت مورد انجام می شود.

مددکاری اجتماعی گروهی:
به واسطه عقدقرارداد و تفاهمنامه با سازمانهای مختلف بین المللی، دولتی و غیردولتی، برای افراد با مشکلات و مسائل یکسان گروههای درمانی با همکاری سایر متخصصان (روانشناسی، مشاور حقوقی، خانواده درمانگر و …) تشکیل میشود و در کنار آن مداخلات فردی مورد نیاز نیز ارائه می شود.

مددکاری اجتماعی جامعه ای:
در کلینیک مددکاری اجتماعی ایران، مداخلات تخصصی مددکاری جامعه ای با همکاری تیمی از متخصصان و پژوهشگران به مدیریت مددکار اجتماعی و با مشارکت جامعه هدف انجام می شود.
در این روش برای افراد ساکن در یک منطقه (محله شهری، شهرک مسکونی)، یا دارای مشکلات مشابه (کارکنان یک شرکت، کارگران کارخانه، افراد درگیر اعتیاد و …)، پس از تحقیق و مطالعه دقیق جهت ارزیابی وضعیت، مداخلات تخصصی طراحی، اجرا و ارزشیابی می شوند.

تحقیقات اجتماعی:
یکی از مهمترین فعالیتهای کلینیک مددکاری اجتماعی ایران که در این زمینه سابقه درخشان و قابل توجهی دارد. کلینیک از ظرفیت علمی و اجرایی بالایی برخوردار است که با همکاری تیمی از متخصصان دانشگاهی، در رابطه با موضوعات مورد نیاز سازمانها و نهادها (چون ارزیابی وضعیت روانی-اجتماعی افراد، شناسایی و اولویتبندی آسیبهای تهدیدکننده افراد و نهادها، طراحی و برنامهریزی علمی مداخلات، ارزشیابی اثربخشی برنامهها و مداخلات) مطالعه و پژوهش کند و یافته ها را به نحوی کاربردی و قابل اجرا در اختیار سفارش دهندگان مطالعه قرار دهد. همچنین قابل ذکر است که در عمده موارد در مداخلات گروهی و به ویژه جامعه ای، با توجه به تعهد کلینیک برای طراحی مداخلهای علمی و مبتنی بر شواهد، مطالعه و تحقیق از فازهای اولیه اینگونه مداخلات هستند.

برگزاری دوره های تخصصی آموزشی:

یکی دیگر از مجموعه فعالیتهای کلینیک مددکاری اجتماعی ایران که سابقه طولانی در آن دارد، برگزاری انواع دوره های تخصصی برای کارکنان و مددکاران اجتماعی شاغل در سازمانهای دولتی و غیردولتی است. در برگزاری این دوره ها نیز تیم پژوهشی کلینیک این توانایی را دارند که ابتدا نیازهای آموزشی کارکنان را ارزیابی کند و سپس با توجه به آن برنامه و سرفصل آموزشی مورد نیاز را به شیوههای مختلف حضوری و غیرحضوری تدوین کند. همچنین لازم به ذکر است که کلینیک مددکاری اجتماعی ایران ابداع کننده دوره های آموزشی و سرپرستی غیرحضوری، برای مددکاران اجتماعی در کشور بوده است.