روانشناسان این حوزه با بررسی دقیق هزاران مراجع، فهرستی از 17 نوع خطای شناختی مختلف را جمع آوری کرده اند که هر کدام از آنها به نوعی در زندگی آدمی تاثیر فراوانی دارد. با کلینیک روانشناسی ایران همراه باشید و این 17 خطای شناختی را بخوانید و ببینید نشانی از آنها در شما وجود دارد یا نه؟ جهت تعیین وقت مشاوره فرم زیر را پر کنید تا همکاران ما با شما تماس بگیرند. در هنگام پر کردن فرم درخواست مشاوره به هزینه مشاوره فکر نکنید ما در کلینیک ایران هدفمان هدیه دادن حال خوب به شماست. اگر می خواهید بدانید بهترین کلینیک روانشناسی ایران کدام کلینیک است بر روی تصویر زیر کلیک کنید.
از دیدگاه رویکرد روانشناسی شناختی، بسیاری از مشکلات روانشناختی ما ریشه در شیوه ی تفکر ما دارد. یعنی به بیان ساده تر اینکه چه مشکلی داریم به صورت مستقیم به این حقیقت ارتباط دارد که چگونه می بینیم؟ چگونه برداشت می کنیم؟ و چگونه درمان شناختی رفتاری را تحلیل می کنیم؟
حال اگر در هر کدام از این مراحل دچار خطا و اشتباهی شویم، تاثیر مستقیم و غیرمستقیم آن در زندگی، حالمان و روابطمان نمایان می شود!
آیا به دنبال مشاوره روانشناسی آنلاین متخصص و حرفه ای می گردید؟
فرض کنید که یکی از دوستانتان در یک مشاجره، شما را بی ارزش خطاب می کند. در این شرایط همه ما دچار احساسات بد و منفی می شویم. حرف ناراحت کننده ای که شنیده ایم منجر به ناراحتی ما می شود و ممکن است حتی ذهنمان تا مدتی درگیر حس بی ارزشی خودمان بشود. این افکار منفی در این شرایط کاملا طبیعی است و برای همه افراد رخ می دهد. این احساسات منفی معمولا با گذشت زمان و معذرت خواهی کردن دوستمان پایان می یابد. اما حالا شرایطی را در نظر بگیرید که که از این مشاجره، چند سال گذشته است، با این حال ذهن ما هنوز این حس بی ارزشی را از یاد نبرده است.
ما خودمان را یک موجود مزاحم و دوست نداشتنی تلقی می کنیم. مهم نیست که اطرافیان ما بارها گفته اند که ما را دوست دارند و ما بی ارزش نیستیم. ذهن ما در این شرایط نمی تواند واقعیت موجود را ببیند و به صورت پیش فرض بی ارزشی را از ما جدا ناشدنی می بیند. این درگیری مدام ذهن با افکار منفی و غیر واقعی همان افتادن در تله ی خطاهای شناختی است.
در واقع خطاها یا سوگیری های شناختی، صرفا افکار منفی نیستند. آن ها عینک های کثیفی هستند که ما همیشه بر چشمان خود داریم و دنیا را صرف نظر از غیر واقعی بودن این عینک ها، با آن ها می بینیم. خطاهای شناختی صداهای ذهنی بلندی هستند که در تلاشند ما را قانع کنند که واقعیت را تحریف کنیم و خودمان را با تصورات اشتباه آزار دهیم.
همانطور که گفته شد، افکار منفی بخش جداناپذیری از ذهن انسان هستند و نمی توان آن ها را به طور کامل از بین برد. اما خطاهای شناختی بسیار یک دنده تر و لجوج تر از افکار منفی ساده هستند. آن ها در تمام طول زندگی و در تمام تصمیم گیری ها همراه ما هستند و از جایی به بعد می توانند باعث از بین رفتن آرامش روانی ما شوند.
خطاهای شناختی می توانند متاثر از عوامل متفاوتی باشند. الگوی تربیتی اشتباه والدین مهم ترین تاثیر را در ذهنیت های کودک می گذارد. فرد پس از کودکی هم با این ذهنیت های اشتباه درگیر خواهد بود و دچار خطاهای شناختی می شود.
گاهی اوقات اتفاقات سهمگینی که در زندگی افراد رخ داده نیز می تواند آن ها را دچار خطاهای شناختی کند. مسئله ی مهم وجود خطاهای شناختی نیست، بلکه نحوه ی مدیریت آن هاست.
پژوهشگران حوزه شناختی بیش از 100 خطای شناختی را شناسایی و ثبت کرده اند. این خطاها با یک دیگر ارتباط دارند و از هم تاثیر می پذیرند. با این حال تعدادی از این خطاهای شناختی حضور پررنگ تری در زندگی روزمره ما دارند. در ادامه لیستی از رایج ترین خطاهای شناختی را با یکدیگر بررسی خواهیم کرد.
پیشگویی آینده
حتما برای شما هم پیش آمده که هنگام شروع یک کار جدید، بدون دلیل خاصی حسی منفی نسبت به آن داشته باشید. علی رغم وارد نشدن به کار جدید، مغز ما تمایل دارد تا آینده ی آن را پیشگویی کند و یک نتیجه ی منفی را به آن نسبت دهد. خطای پیشگویی یک خطای شناختی بسیار رایج است و در اکثر مواقع، پیشگویی ها درست از آب درنمی آیند و فقط ذهن فرد را نسبت به کار مشوش می کنند.
خواندن ذهن دیگران
ما تمایل داریم تا بدانیم دیگران راجع به ظاهر ما، کارهای ما و تصمیمات ما چه فکری می کنند. با این وجود هیچ گاه اطلاعات کافی راجع به این معقوله نداریم. دیگران خیلی اوقات نظراتشان را به ما منتقل نمی کنند. در صورتی که بدون دانستن نظر دیگران و بدون داشتن اطلاعات کافی، فرض را بر این بگذاریم که می دانیم دیگران به چه چیزی فکر می کنند، دچار این خطای شناختی شده ایم. این خطای شناختی اطلاعات غلطی از دیگران به ما می دهد و ممکن است منجر به مشاجره شود.
خودسرزنش گری
واقعیت این است که ما نمی توانیم همه چیز را کنترل کنیم. خودمان هم این واقعیت را می دانیم و اگر کسی برای تمام اتفاقات بد خودش را سرزنش کند سعی می کنیم به او بفهمانیم دارد اشتباه می کند. با این حال گاهی اوقات نمی توانیم از این خطای شناختی نسبت به خودمان فرار کنیم. گاهی ما برای تمام اتفاقات منفی محیط، انگشت اتهام را به سمت خودمان می گیریم، غافل از اینکه ما به عنوان یک انسان کنترل کمی روی تمام جنبه های محیطی داریم.
مقایسه ناعادلانه
حتما این را شنیده اید که نباید ظاهر زندگی افراد با با باطن زندگی خودمان مقایسه کنیم. خب این حرف، حرف درستی است و اگر خلاف آن عمل کنیم در دام خطای مقایسه ناعادلانه افتاده ایم. همه ما تمایل داریم نقاط مثبت زندگیمان را در شبکه های اجتماعی یا مقابل سایر افراد پررنگ تر جلوه دهیم. اگر واقعیات زندگی خودمان را با این جنبه های مثبت پررنگ تر شده مقایسه کنیم یعنی مغز ما در حال تحریف واقعیت است.
تفکر همه یا هیچ
اکثر اتفاقاتی که در زندگی رخ می دهند آمیخته ای از جنبه های مثبت و منفی هستند. اتفاقات کمی وجود دارند که تنها یک جنبه ی مثبت یا یک جنبه ی منفی داشته باشند. ذهن ما گاهی اوقات این ویژگی اتفاقات محیطی را نادیده می گیرد و یک سلسله اتفاق را تماما سیاه یا تماما سفید می بیند. این خطای شناختی تفکر همه یا هیچ است که درصد بسیاری از ما درگیر آن هستیم.
همانطور که گفتیم، رهایی از خطاهای شناختی به طور صد درصد امکان پذیر نیست اما راه هایی وجود دارد تا درصد تاثیرگذاری این خطاهارا در زندگی خود کمتر کنیم.
مطالعه راجع به این خطاها و افزایش آگاهیمان نسبت به کارکرد آن ها، نقش مهمی را ایفا می کند. هرچقدر بیشتر راجع به نحوه ی بروز این خطاها آگاه باشیم راحت تر می توانیم از رخ دادن آن ها جلوگیری کنیم. مراجعه به یک روانشناس هم همیشه می تواند یک راه حل عالی باشد. جلسات روانشناسی به ما کمک می کند تا این خطاها را به کمک تراپیست شناسایی کنیم و از بروز آن ها در تصمیم گیری ها جلوگیری کنیم.
سوالات متداول درباره خطاهای شناختی